توجه به اقتصاد دانش بنیان؛ راه برون رفت از مشکلات کشور
به عبارت دیگر اقتصاد دانش بنیان به معنی کاربردی کردن دانش و استفاده مؤثرتر از آن در گسترش ظرفیتها و ارتقای درجه بهره برداری از منابع تولیدی جهت ارتقاء تولید ملی است که میتواند تحقق بخش شعار حمایت از کالای ایرانی باشد.
در این مسیر، موانعی همچون نبود نهادهای لازم پشتیبان، تعداد کم شرکتهای دانشبنیان، عدم آمادگی سیستم بانکی برای حمایت از شرکتهای دانشبنیان و افقی بودن سیاستگذاری قوانین بالادستی و … از جمله ضعفهای موجود برای حمایت از بنگاههای فناوری محور است به گونه ای که در کشور فاصله زیادی با بهرهوری مبتنی با فناوری داریم و سهم اقتصاد دانشبنیان از کل اقتصاد کشور هم زیر نیم درصد است.
تحقق و شکلگیری اقتصاد دانشبنیان
اقتصاد کشور در حال تغییر ماهیت و شکل از منبعمحوری به دانشبنیانی است لذا در این برهه شاهد شکلگیری کسب و کار دانش بنیان نوظهور مبتنی بر فناوری هستیم که بیشترین نرخ رشد را به خود اختصاص داده و به دنبال جذب بیشترین سهم از بازار اقتصادی کشور هستند و به شکلگیری اقتصاد دانشبنیان و جایگاه اقتصاد دانش بنیان می پردازد. آمار بازگشت سرمایه بانک جهانی هم نشان میدهد نرخ بازگشت سرمایه در بخش کشاورزی ۳۰ درصد، صنعت ۵۰ درصد و خدمات ۱۰۰ درصد است که اغلب کسب و کار دانش بنیان و فناورانه در حوزه خدمات هستند.
لذا احساس نیاز برای گذر از اقتصاد منبع محور به اقتصاد دانش بنیان در تمامی جوامع بیش از پیش احساس میشود و باید زمینه تولید محصولات دانشبنیان را از طریق شکلگیری کسب و کار دانش بنیان کوچک و متوسط فراهم کرد تا از دایره رقابت جا نماند. طبیعتا تحقق و شکلگیری اقتصاد دانشبنیان در عصر پرشتاب کنونی که کارآفرینی مبتنی بر فناوری و به دنبال آن کسب و کارهای دانشبنیان موتور رشد اقتصادی محسوب میشود، به اشتغال پایدار فارغالتحصیلان دانشگاهها کمک بسزایی خواهد کرد. در این حوزه اقتصاد، نوآوران، صاحبان فکر و طراحان کسب و کار دانش بنیان ، سرمایههای اصلی ، موضوع فنآفرینی محسوب میشوند تا با ایجاد شرکت های دانشبنیان، سهم قابل توجهی در توسعه صنایع با فناوری های برتر و ایجاد اشتغال برای دانشآموختگان دانشگاهی فراهم کنند.
قانون حمایت از کسب و کار دانش بنیان
قانون حمایت از شرکت ها و مؤسسات دانشبنیان و تجاریسازی نوآوری ها و اختراعات که در راستای اجرای اصل ۱۲۳ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به تصویب رسید، شرکت ها و مؤسسات دانشبنیان را شرکت یا مؤسسهای خصوصی یا تعاونی تلقی کرده که به منظور همافزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانشمحور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی و تجاریسازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوری های برتر و با ارزش افزوده فراوان بهویژه در تولید نرمافزارهای مربوط تشکیل میشود.
اقتصاد دانش بنیان بخشی از اقتصاد کشور محسوب میشود
صنایع داشن بنیان نیز صنایعی هستند که در آنها سطح بالایی از سرمایه گذاری در نوآوری و ابداعات جدید صورت گرفته است.
اما آنچه مبرهن است، اقتصاد دانش بنیان، اقتصادی نیست که در آن صرفا از فناوریهای سطح بالا استفاده شود، بلکه اقتصادی که در آن، تمامی کسب و کارها و صنایع به فراخور نیاز خود، از توزیع و کاربرد دانش در پیشبرد اهداف خود بهره میبرند.
کمیته اقتصادی مجمع همکاری اقتصادی آسیا ـ. اقیانوس آرام، اقتصاد دانش بنیان را اقتصادی میداند که در آن تولید و توزیع و کاربرد دانش عامل و محرک اصلی رشد اقتصادی و تولید ثروت و اشتغال در همه صنایع است.
طبق این تعریف، اقتصاد دانش بنیان برای رشد و تولید ثروت تنها به تعدادی از صنایع با فن آوری بالا متکی نیست بلکه در این اقتصاد همه صنایع به فراخور نیاز خود از دانش استفاده میکنند. بعبارت دیگر، در اقتصاد دانش بنیان، تولید و توزیع و کاربرد دانش در همه صنایع عامل محرک رشد اقتصادی و تولید ثروت و اشتغال است.
نقش اقتصاد دانش بنیان در اقتصاد مقاومتی
چهارمین جشنواره و نمایشگاه ملی علم تا عمل در دولت تدبیر و امید با معرفی برگزیدگان استانی و کشوری به کار خود پایان داد. معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری حمایت از شرکت های دانش بنیان را به عنوان هدف اصلی برپایی جشنواره در نظر گرفته و سعی کرده است با برپایی نمایشگاه و دعوت از دولتمردان، سرمایه گذاران و صاحبان صنایع و بخش تولید برای بازدید از آن، حلقه واسط برای کمک به تجاری سازی ایده های برتر علم و فناوری را به وجود آورد. کمی تامل، بیانگر آن است که در چند سال اخیر اصطلاح ” اقتصاد مقاومتی” توسط مقام معظم رهبری مطرح و سپس به مفهوم رایج مباحث اقتصاد سیاسی تبدیل شده است. در همین راستا معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بر این باور است که یکی از رویکردهای مناسب جهت تحقق اقتصاد مقاومتی، رویکرد استراتژیک است که در آن با تحلیل نقاط ضعف و تهدیدزای اقتصاد، مولفه های اقتصاد مقاومتی استخراج می شود. توسعه شرکت های دانش بنیان یکی از راهبردهای مهم و اثرگذار جهت تحقق اقتصاد مقاومتی است.
به باور تمامی کارشناسان در آسیب شناسی اقتصاد ایران در درجه اول باید به وابستگی اقتصاد ایران و بودجه دولت به فروش مواد خام و با ارزش افزوده پایین اشاره کرد. ریشه اصلی این معضل در ضعف دانش و تکنولوژی در این صنعت و شرکت های فعال در این حوزه است که متاسفانه این مسئله باعث شده است نقطه قوتی به نام وجود منابع زیرزمینی به اهرمی برای تحریم و فشار بر اقتصاد ایران تبدیل شود.