حسابرسی در بانک ها
حسابداری چیست؟
حسابداری یک سیستم است که در آن فرایند جمع آوری، طبقه بندی، ثبت، خلاصه کردن اطلاعات و تهیه گزارش های مالی و صورتهای حسابداری در شکل ها و مدل های خاص انجام می‌گیرد تا افراد ذینفع درون سازمانی مثل مدیران و یا برون سازمانی مثل بانکها، دولت و … بتوانند از این اطلاعات استفاده کنند. حسابداری به عنوان یک نظام پردازش اطلاعات، داده‌های خام مالی را دریافت نموده آنها را به نظم در می‌آورد. محصول نهایی نظام حسابداری گزارش ها و صورت های مالی است که مبنای تصمیم گیری اشخاص ذینفع (مدیران، سرمایه گذاران، دولت و … ) قرار می‌گیرد.
حسابرسی چیست؟
حسابرسی عبارت است از فعالیت تاییدکنندگی و ارزشیابی صورتهای مالی. حسابرسی با هدف بررسی و تایید اعتبار اسناد و مدارک مالی آماده شده توسط کارمندان بخش حسابداری مؤسسه صورت می‌گیرد. بنابراین، تعیین کننده‌ی اعتبار و پایایی اطلاعات حسابداری است. حسابرسی، بررسی گزارش مالی شرکت (به‌صورتی‌که در گزارش سالانه ارائه شده) توسط فردی مستقل از شرکت است. گزارش مالی شامل ترازنامه، صورت درآمد، صورت تغییرات در حقوق صاحبان سهام (statement of changes in equity)، صورت گردش نقدی (cash flow statement) و یادداشت‌هایی شامل خلاصه‌ای از سیاست‌های مهم حسابداری و سایر یادداشت‌های توضیحی است.
تفاوت عمده حسابداری و حسابرسی را اینگونه تعریف میکنند: معمولا حسابرسی وقتی به عمل می آید که کار حسابداری پایان یافته باشد و حسابرس حساب هایی را که دیگران تنظیم کرده اند مورد رسیدگی قرار می دهد تا بتواند خود را متقاعدکند که آن حسابها صحیح و مطابق با واقعیت تهیه شده اند.
حسابرسی های داخلی
حسابرسی داخلی یک فعالیت مستقل، اطمینان بخش واقع بینانه و مشاوره ای است که برای ارزش افزایی و بهبود عملیات سازمان طراحی شده است. حسابرسی داخلی با فراهم کردن رویکردی سیستماتیک و روش مند برای ارزیابی و بهبود اثربخشی فرآیندهای راهبری، مدیریت ریسک و کنترل، سازمان را در دستیابی به هدف هایش یاری می کند. حسابرسی داخلی نوعی سیستم کنترلی می باشد که مدیران سازمان برای مشخص شدن کیفیت هزینه کردها و عملیات های مالی و آگاهی از وضعیت مالی شرکت و دارایی ها انجام می دهند.
مهم ترین اهداف حسابرسی داخلی چیست؟
1- اصلی ترین ویژگی حسابرسی داخلی، نظارت بر واحدها و مشاوره است. حسابرسان داخلی می‌توانند برنامه‌هایی را برای هر واحد، در جهت رسیدن به اهداف سازمان طراحی کنند. این برنامه‌های مالی، کاملاً در چارچوب قوانین سازمان است و هر چندوقت یک بار توسط مشاوران حسابرسی مورد بررسی قرار می‌گیرد. این روند منظم و هدفمند، می‌تواند به راهی برای رسیدن به اهداف بزرگ سازمان و شرکت‌ها تبدیل شود.
2- بخش حسابرسی داخلی، برای هر قسمت از سازمان برنامه مالی را تدوین می کند. این برنامه از طریق اطلاعات دقیق جمع آوری شده از فرم ها و گزارش ها تدوین شده و کاملا قابلیت اجرا دارد. به همین دلیل حسابرسی داخلی، اطلاعات کارآمدی از میزان درآمدها، هزینه ها و سرمایه سازمان دارد. مدیران ارشد با کمک این اطلاعات و اهداف تعیین شده، می توانند عملکرد هر بخش و حتی هر فرد را به دقت بررسی کنند. این فرایند کمک می کند تا قبل از آنکه مشکل مالی بزرگی در سازمان به وجود آید، با کمک سیستم کنترلی حسابرسی داخلی، نقص اصلی به درستی شناسایی و رفع شود.
3- مهم ترین دغدغه مدیران و سرمایه گذاران در هر سازمان، دریافت اطلاعات درست و طبقه بندی شده از افراد ارشد در هر بخش است. حسابرسی داخلی وظیفه بررسی این اطلاعات و گزارش ها را در زمینه مالی به عهده دارد. چراکه تنها با کمک این اطلاعات صحیح است که می توان یک نقشه راه کارآمد برای آینده مالی یک کسب و کار ایجاد کرد.
4- وظیفه حسابرسی داخلی فقط به نظارت بر خدمات حسابداری و کنترل نیروهای انسانی محدود نمی‌شود. گاهی ممکن است که در یک سازمان، برنامه ناکارآمد و هزینه بری در حال اجرا باشد که مدیران شرکت از هدر رفت مالی و میزان زیان آن اطلاعی ندارند. حسابرسی داخلی این بخش‌های ضرر رسان را شناسایی می‌کند و برای اصلاح یا توقف آنها، راهکارهایی را ارائه می‌دهد.
چه کسی شایسته کنترل مالی واحدها است؟
حسابرس داخلی از طریق هیئت مدیره انتخاب می شود و در طول کار نیز زیر مجموعه ای از این بخش به حساب می آید. در حقیقت این فرد، مهم ترین اختیارات خود را از اعضای هیئت مدیره می گیرد و گزارش های مالی را به این گروه ارائه می دهد. حسابرس داخلی، باید فن بیان قوی داشته باشد و بتواند به خوبی گزارشات مالی را به مدیران ارائه دهد. از طرفی این فرد نباید تحت نفوذ و تاثیر هیچ کدام از افراد سازمان در بخش های مختلف قرار گیرد. چراکه این تاثیرپذیری ممکن است بر روند گزارشات اثر گذار باشد و در نتیجه باعث ایجاد سوگیری در گزارش های مالی شود. همچنین این فرد باید همه جزئیات حسابداری و قوانین مالی را بشناسد و توانایی مدیریت بحران و ارائه راه حل های استراتژیک را داشته باشد.
حسابرسی داخلی با حسابرسی خارج سازمانی چه تفاوتی با هم دارند ؟
حسابرسی داخلی به نوعی یک واحد درون سازمانی بوده که در چارت سازمانی جای می‌گیرد و وظایف آن نیز توسط مدیریت تعیین و قالب گزارش‌های حسابرسان داخلی با توجه به نیاز مدیریت، متفاوت می‌باشد. همچنین حسابرسان داخلی دارای نگاهی به آینده می‌باشند. اما حسابرسی خارجی دارای شکل و قالب خاص بوده که با توجه به قوانین و استانداردهای حسابرسی تعیین می‌شود و عملکرد گذشته سازمان را بررسی میکنند.
چه کسانی از حسابرسی داخلی سود می‌برند؟
مدیران، استفاده‌کنندگان اصلی حسابرسی داخلی بوده‌اند و حسابرسان مستقل و اخیراً هیأت مدیره، استفاده‌کنندگان رده دوم را تشکیل می‌دهند. هیأت مدیره را همراه با مدیریتهای ارشد، میانی و عملیاتی، اصلی‌ترین استفاده‌کنندگان از خدمات واحد حسابرسی داخلی در نظر می‌گیرند. حسابرسان داخلی اساساً نباید به مدیریت‌ها گزارش دهند. حسابرسی داخلی اگر چه ممکن است مسئولیت گزارشگری به مدیریت را به عهده داشته باشد اما، مسئولیت اصلی آن ارائه گزارش هیأت مدیره یا مدیران ارشد به دلیل یکی بودن آنها تفاوت چندانی نخواهند داشت.
کاربرد نرم افزارها در حسابرسی داخلی
بررسی گزارشات مالی و ایجاد یک گزارش مرجع در حسابرسی داخلی، به اطلاعات کامل و دقت بالا نیاز دارد. فراموش نکنید که بخش مهمی از اهداف سازمان، به این گزارشات وابسته است و هر اطلاعات نادرست می تواند در نهایت بر روند رشد شرکت اثر منفی داشته باشد. برای حل این مشکل، از سال ها قبل در کشورهای پیشرفته از نرم افزارهایی کمک می گرفتند تا اطلاعات را به صورت دقیق و طبقه بندی شده به دست بیاورند.
تفاوت و چالش‌های حسابرسی بانکها نسبت به سایر شرکت‌ها چیست؟
یکی از تفاوت‌های بسیار مهمی که بین صورتهای مالی بانکها و سایر موسسات وجود دارد موضوع تعهدات احتمالی و مشروطی است که از معاملات متداول بانکها ناشی و در زمان وقوع در حسابها به عنوان تعهد یا دین شناسایی نمی‌شود. این اقلام بخش عمده‌ای از کسب و کار بانک را تشکیل داده و اثر عمده‌ای بر میزان ریسک بانک دارد. این اقلام که به عنوان «اقلام زیر ترازنامه» شناخته می‌شوند براساس مصوبات کمیته بال اقلام خارج از ترازنامه، با احتساب ضریب ریسک مربوط در مخرج کسر نسبت کفایت سرمایه منظور می‌شوند بنابراین، نحوه محاسبه درست آن بر نسبت کفایت سرمایه اثرگذار است. در صورتهای مالی برخی از بانک‌های ایران، اقلام خارج از ترازنامه تحت عنوان حساب‌های انتظامی در یک قلم منظور می‌شود. اما در برخی دیگر حساب‌های انتظامی به روشی مطلوب طبقه‌بندی و ارائه شده اما در بیشتر بانکها، ذخیره لازم، به شکل کناره‌گذاری مبلغی از سود، برای زیان‌های بالقوه ناشی از اقلام خارج ترازنامه پیش‌بینی و در نظر گرفته نمی‌شود زیرا سود بانک را کاهش می‌دهد و مدیران با کاهش سود به هر طریق، مخالف بوده اما با افزایش آن حتی به شکل صوری مخالفتی ندارند. این در حالی است که ذات و ماهیت فعالیت بانک در همه جای دنیا تولید ریسک است، لذا هر کجا ریسک باشد احتیاط شرط عقل و احتساب ذخیره برای آن ضروری است مگر آنکه به قول برخی بانکداران ایرانی معتقد باشیم ما در ایران «ریسک مثبت» هم داریم! در حالی که ریسک اساسا یعنی مخاطره؛ اما در ایران معنی «مثبت» پیدا کرده و به همین جهت قرار است کمیته بال در این مورد و تعریف ریسک تجدید‌نظر به عمل آورد!